controletechnieken

Controletechnieken is een verzamelnaam voor methoden en benaderingen die bedoeld zijn om systemen, processen of groepen te controleren, te reguleren of te beïnvloeden. De term wordt in diverse vakgebieden gebruikt en omvat zowel technische als organisatorische aspecten.

In de techniek en industriële processen verwijzen controletechnieken meestal naar controletheorie, waarbij een systeem wordt gemonitord en met terugkoppeling zo nodig wordt aangestuurd om een gewenste toestand te handhaven. Voorbeelden zijn regelcircuits zoals PID-regelaars, die afwijkingen van een doelreferentie compenseren en ruis of verstoringen tegenwerken.

In kwaliteits- en risicobeheer vormt controle eveneens een kernconcept: interne controles, governance en statistische procescontrole. Controlekaarten en SPC helpen bij het monitoren van procesprestaties en het vroeg signaleren van afwijkingen. In informatiebeveiliging en IT-management verwijzen controletechnieken naar beveiligings- en toegangscontroles, toezicht en naleving van beleid.

Bij menselijk gedrag en organisatiebeleid kunnen controletechnieken ook verwijzen naar strategieën om invloed uit te oefenen of te sturen, zoals communicatietechnieken, gedragsinzichten en complianceprogramma's. Dit gebied roept ethische vragen op over autonomie, vrijheidsrechten en transparantie; het doel is zelden om te dwingen maar om veiligheid, efficiëntie of eerlijke kanalen te waarborgen.

Historisch gezien ontwikkelden controletechnieken zich in de twintigste eeuw met de opkomst van automatische besturing, regeltheorie en digitale systemen. Zie ook: controle, regeltechniek, kwaliteitszorg.