celverdeling

Celverdeling is het proces waarbij een cel zich verdeelt in twee of meer dochtercellen. Bij eukaryote organismen is dit doorgaans onderverdeeld in mitose (enkelvoudige deling) en meiose (two-step deling). Celverdeling is cruciaal voor groei, weefselherstel, ontwikkeling en voortplanting. Bij prokaryoten verloopt deling meestal via binaire splijting, een eenvoudiger proces zonder kernmembraan.

Mitose is bedoeld om identieke dochtercellen te produceren met hetzelfde aantal chromosomen als de oudercel. De fasen omvatten profase, prometafase, metafase, anafase en telofase, gevolgd door cytokinese die het cytoplasma verdeelt. Tijdens mitose worden chromosomen verdubbeld en vervolgens gescheiden zodat twee genetisch identieke diploïde cellen ontstaan, wat belangrijk is voor somatische deling.

Meiose vindt plaats in voortplantingscellen en levert genetisch variabele haploïde dochtercellen op. Meiose omvat twee opeenvolgende delingen (meiose I en meiose II) en synapsis van homologe chromosomen, crossing-over tijdens profase I en vervolgens separatie van homologe chromosomen gevolgd door een tweede deling. Het resultaat zijn vier haploïde cellen met variabele genetische samenstelling, wat bijdraagt aan genetische diversiteit.

Regulatie van de celcyklus gebeurt via controlesystemen, waaronder cyclines en cycline-afhankelijke kinases (CDKs). Checkpoints bepalen of DNA schade gerepareerd kan worden voordat de deling doorgaat. Verstoringen in celdelingsregulatie kunnen leiden tot kanker of andere aandoeningen; daarom zijn p53 en andere regulerende eiwitten van essentieel belang.

Samenvattend: celverdeling verdeelt de celinhoud en genetisch materiaal naar dochtercellen, met mitose voor identieke somatische deling en meiose voor genetisch variabele voortplantingscellen, terwijl prokaryotische deling op een eenvoudiger mechanisme berust.