betekenisvelden

Een betekenisveld (meervoud: betekenisvelden) is de verzameling van woorden en uitdrukkingen die semantisch verwant zijn aan een bepaald concept of domein. Het begrip wordt gebruikt in de taalkunde, lexicografie en taalonderwijs om de structuur van vocabulaire in kaart te brengen. Een betekenisveld biedt een kader waarin woorden een gedeelde kern van betekenis delen en elkaar inperken ten opzichte van andere domeinen. In onderzoek naar semantische relaties gaat men vaak uit van kernbegrippen met perifere termen, die specifieke nuances, functies of contexten aanduiden. Betekenisvelden kunnen per taal en cultuur verschillen en veranderen in de loop der tijd door verschuivingen in betekenis, leenwoorden en technologische ontwikkelingen.

Kenmerkend is dat betekenisvelden zowel hybride als dynamisch zijn: een woord kan tot meerdere velden behoren als de term verschillende sensen heeft, bijvoorbeeld een woord dat zowel een objectaanduiding als een abstract concept aanduidt. Binnen een veld spelen relaties als hypernymie/hyponymie, collocatie en co-voorkomens een rol. Ze zijn van belang voor lexicografie, semantische netwerken en taalonderwijs.

Toepassingen omvatten het opstellen van woordanalyses in korpusonderzoek, het beschrijven van woordenschatsystemen, ondersteuning van taalonderwijs en vertaalwerk, en het vergelijken van taalvariëteiten.

Voorbeeld: het betekenisveld van voeding omvat woorden als voedsel, eten, brood, kaas, rijst, groenten en fruit, evenals gerelateerde activiteiten als koken en maaltijd, die samen een semantisch cluster vormen rondom het thema voeding.