besluitmatrices

Besluitmatrices, ook wel decision matrices genoemd, zijn hulpmiddelen voor besluitvorming die opties systematisch vergelijken op basis van meerdere criteria. Het doel is om de afwegingen transparant te maken en een onderbouwde voorkeursvolgorde te verschaffen.

Een besluitmatrix heeft doorgaans rijen met alternatieven en kolommen met criteria. Criteria kunnen kwalitatief of kwantitatief zijn en vaak worden gewichten toegekend om het relatieve belang van elk criterium weer te geven. Voor elk combinatie van alternatief en criterium wordt een score toegekend, meestal op een gestandaardiseerde schaal (bijv. 1 tot 5). De meest gebruikte berekeningswijze is de gewogen som (weighted sum model): per alternatief worden scores vermenigvuldigd met de bijbehorende gewichten en opgeteld tot een totaalscore.

Naast de gewogen som bestaan er andere methoden, zoals outranking-methoden (bijv. ELECTRE, PROMETHEE) en het Analytic Hierarchy Process (AHP), waarbij afhankelijk van de methode niet alleen scores maar ook vergelijkingen tussen criteria en opties worden verwerkt.

Het proces om een besluitmatrix op te zetten omvat meestal: het afbakenen van het probleem en de te overwegen alternatieven; het definiëren en structureren van criteria; het bepalen van gewichten, vaak met betrokken stakeholders; het scoren van alternatieven; de aggregatie tot totaalscores en interpretatie van de resultaten; en vaak een gevoeligheidsanalyse om te testen hoe afwijkingen in gewichten de uitkomst beïnvloeden.

Toepassingen van besluitmatrices komen veel voor in de publieke sector, bij beleidsevaluatie, project- en aanbestedingskeuzes en in verschillende plannings- en evaluatieprocessen. Zie ook besluitvorming, multi-criteria besluitvorming en analoge besluitvormingsmethoden.