beoordelingsbias

Beoordelingsbias is een systematische vertekening in de beoordeling van gedrag of prestaties door beoordelaars, meestal onbewust, die afwijkt van objectieve criteria. Deze bias kan leiden tot onrechtvaardige conclusies en kan de prestaties en ontwikkelingskansen van individuen beïnvloeden.

Veelvoorkomende vormen zijn onder meer het halo- en het horneffect; het halo-effect waarbij een algemene indruk een specifieke beoordeling kleurt en het horneffect waarbij een negatieve indruk een algehele beoordeling verteert. Ook kunnen leniency- of strengheidsbias voorkomen, evenals centraliteit (centrale tendentie), recency-effect (gewicht toekennen aan recente gebeurtenissen) en similarity-bias (positiever beoordelen wie op de beoordelaar lijkt).

Oorzaken liggen vaak in cognitieve biases bij individuen, maar ook in de context van de beoordeling: tijdsdruk, onduidelijke of subjectieve criteria, gebrek aan training of kalibratie en een organisatiecultuur die beloningen of straffen koppelt aan bepaalde uitkomsten. De gevolgen kunnen variëren van misplaatste beloningen of afwijzingen tot beperkte ontwikkeling en ongelijke loopbaanmogelijkheden.

Mitigatie vereist een systematische aanpak: gebruik van gestructureerde beoordelingsschalen met duidelijke gedragscriteria, bijvoorbeeld gedragsmatig onderbouwde beoordelingsschalen (BARS); training en kalibratiesessies voor beoordelaars; meerdere beoordelaars en triangulatie via 360-graders feedback; regelmatige herziening van criteria en evaluatiemomenten; en het bevorderen van transparantie en een feedbackcultuur.

---