autoimmuunziekte

Autoimmuunziekte is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij het immuunsysteem ten onrechte eigen lichaamsweefsels aanvalt. In plaats van afweer tegen ziekteverwekkers herstellen de afweermechanismen zich tegen het eigen organisme, wat leidt tot ontsteking en weefselschade.

Oorzaken en indeling: autoimmune processen ontstaan meestal door een combinatie van genetische aanleg, omgevingsfactoren en mogelijk vroegere infecties. Ze kunnen organ-specifiek zijn, zoals diabetes type 1 (destructie van insulineproducerende cellen in de alvleesklier) of auto-immune thyroiditis (Hashimoto) en Graves’ ziekte, of systemisch, waarbij meerdere organen betrokken zijn, bijvoorbeeld reumatoïde artritis of systemische lupus erythematodes. Autoantistoffen en autoreactieve T-lymfocyten spelen hierbij een rol, maar de exacte oorzaken verschillen per aandoening.

Symptomen en diagnose: de klachten hangen af van aangetast weefsel en kunnen variëren van gewrichtspijn en vermoeidheid tot huiduitslag, koorts of orgaanspecifieke verschijnselen. De diagnose berust op een combinatie van lichamelijk onderzoek, bloedtesten op autoantistoffen en markers van ontsteking, functionele testresultaten en beeldvorming. Soms vereist diagnostiek lange tijd en uitsluiting van andere oorzaken.

Behandeling en prognose: behandeling is gericht op het remmen van de immuunrespons en symptomatische verlichting. Veel voorkomende opties zijn ontstekingsremmers (zoals corticosteroïden), immunosuppressiva en doelgerichte biologics of DMARDs. Leefstijl, monitoring en vroegtijdige behandeling verbeteren het beloop, maar veel autoimmuunziekten blijven chronisch en kunnen wisselende activiteit vertonen.

Epidemiologie: autoimmuunziekten komen wereldwijd voor en treffen vrouwen vaker dan mannen. Het begrijpen van onderliggende mechanisms blijft onderwerp van onderzoek.