absolutyzmu

Absolutyzm, w polityce często nazywany monarchią absolutną, to system rządów charakteryzujący koncentrację suwerennej władzy w jednej osobie lub w organie bez istotnych ograniczeń prawnych, konstytucyjnych ani parlamentarnych. Zwolennicy argumentowali, że silny, niepodzielony władca może skutecznie rządzić państwem i prowadzić efektywną politykę, podczas gdy krytycy ostrzegali przed nadużyciami, tyranią i brakiem mekanizmów kontroli.

W praktyce absolutyzm łączył centralizację władzy z rozbudowaną biurokracją, silną armią i kontrolą nad kościołem oraz mediami, co umożliwiało szybką realizację decyzji państwowych. Władca zyskiwał szerokie prerogatywy w zakresie polityki zagranicznej, finansów, wojskowości i sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

Najbardziej znane przykłady historyczne dotyczą państw europejskich, takich jak Francja za panowania Ludwika XIV, Rosja za czasów Piotra I i Katarzyny II, a także Prusy pod Fryderykiem II. W innych krajach absolutyzm przyjmował różne formy, lecz wspólnym elementem była afirmacja centralnej, dominującej władzy królewskiej lub cesarskiej nad instytucjami ograniczającymi.

W kontekście polskim absolutyzm nie rozwinął się na szeroką skalę z powodu szlacheckiej tradycji liberum veto i ograniczeń, które sprzyjały decentralizacji władzy. Przełomy polityczne, w tym Konstytucja 3 maja 1791, były próbą ograniczenia prerogatyw władzy królewskiej i wzmocnienia instytucji państwowych.

Poza polityką termin absolutyzm bywa również używany w filozofii etyki (moralny absolutyzm), odnosząc się do przekonania o obowiązywaniu uniwersalnych, niezmiennych norm moralnych.