Toekomstvisie

Toekomstvisie is een strategisch document of concept dat wordt gebruikt door overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties om een gewenste toekomstige toestand te verbeelden en de koers te bepalen die nodig is om die toestand te realiseren. Het richt zich op langetermijndoelen en geeft richting aan beleid, investeringen en innovatie.

Een toekomstvisie bevat doorgaans een beeld van de gewenste toekomst, prioritaire aandachtsgebieden en een plan van aanpak met tijdshorizons en mijlpalen. Hierbij worden onzekerheden verkend met behulp van toekomstverkenningen en scenario’s, en wordt vaak teruggewerkt via backcasting om stap voor stap van huidige realiteit naar die toekomst te komen. Indicatoren en monitoring maken de voortgang meetbaar.

Toepassingen zijn onder meer op lokaal en regionaal niveau in ruimtelijke planning, klimaatadaptatie en economische ontwikkeling; in het bedrijfsleven voor strategie en innovatie; en in maatschappelijke processen voor sociale vraagstukken. Het is doorgaans een inclusief proces waarin burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties worden betrokken om legitimiteit en draagvlak te vergroten.

Toekomstvisie vereist realisme en wendbaarheid: aannames moeten worden getoetst, plannen flexibel blijven en er moet oog zijn voor veranderende omstandigheden. Integrale afwegingen, governance en heldere verantwoordingslijnen helpen de uitvoering. In de literatuur en praktijk wordt de toekomstvisie gezien als een sleutelinstrument in beleid en strategie.