Tekstverband

Tekstverband, ook wel cohesie genoemd, is het geheel van middelen waardoor zinnen en alinea's in een tekst logisch en leesbaar aan elkaar zijn gekoppeld. Het doel van tekstverband is de betekenis en de opbouw van een tekst zichtbaar te maken, zodat de lezer de samenhang tussen ideeën, gebeurtenissen en handelingen kan volgen.

Tekstverband ontstaat vooral door verschillende typen verbindingsmiddelen. Signaalwoorden en verbindingswoorden zoals bovendien, ook, maar, omdat en daarom markeren relaties tussen zinnen: toevoeging, tegenstelling, oorzaak-gevolg, toelichting en tijd. Verwijswoorden zoals hij, dit en dergelijke verwijzen naar eerder genoemde zaken en voorkomen zo herhaling. Daarnaast spelen herhaling en parafrase een rol: sleutelbegrippen worden herhaald of vervangen met synoniemen om de samenhang te versterken. Een derde mechanisme is ellips en substitutie, waarbij een woord of woordgroep weggevallen kan zijn maar toch is af te leiden uit de context. Het soort tekstverband hangt af van het genre en doel van de tekst.

Een goede tekstverbandstrategie vergemakkelijkt de leeservaring en de overtuigingskracht. In onderwijs wordt tekstverband expliciet behandeld en geoefend met het identificeren van signaalwoorden, het herkennen van verwijzingen en het plannen van de opbouw. Schrijvers kiezen verbindingsmiddelen bewust om boodschap helder en samenhangend te presenteren.

Voorbeelden: "Het weer was slecht, daarom bleven we thuis." "Het rapport is duidelijker en vollediger geworden toen de auteur concrete cijfers toevoegde." "We gingen vroeg op pad; vervolgens bezochten we eerst het museum en daarna de markt."