Tandwiel

Een tandwiel is een ronde schijf met tanden die in elkaar grijpen met de tanden van een tweede tandwiel om aandrijving en beweging over te dragen tussen twee draaiende assen. De tanden zorgen voor een meshing-Contact waardoor de rotatie van één wiel de rotatie van het andere wiel bepaalt. Het aangrijpingspunt is de tandkroon rond de pitch circle.

Tandwielen worden toegepast in tandwielkasten en transmissies om snelheid en kracht, of koppel, te wijzigen en mogelijk ook de draairichting. De verhouding tussen het aantal tanden van de aangedreven en de aandrijvende tandwielen bepaalt het terugkrijgen van de snelheid en het koppel: i = z2/z1 (of n1/n2). Een kleiner tandwiel op één as en een groter tandwiel op de andere levert een snelheidsvermindering en koppelvermeerdering op, en omgekeerd voor versnelling.

Soorten tandwielen zijn onder meer rechte tandwielen (tandwielen met tanden loodrecht op de rand), schuine/helicale tandwielen (tanden schuin ten opzichte van de as voor stillere werking), en kegeltandwielen (tandwielen met conische vorm voor verandering van draairichting of aspositie). Een wormwielkunde gebruikt een draaimolen met een spoelwiel en een dwars geënt tandwiel voor grote reducties.

Materialen variëren van staal en gietijzer tot brons en kunststof, afhankelijk van toepassing en belasting. Tandwielen worden gefreesd, gehobbeld of gezaagd en ondergaan vaak sessie-afwerking, warmtebehandeling en nauwkeurige profilering. Onderhoud omvat smering, uitlijning en periodieke controle op slijtage en vervorming. Tandwielen vormen de ruggengraat van veel machines, voertuigen en klokken.