Speculatieve

Speculatieve is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat betrekking heeft op speculatie, veronderstelling of theoretisch redeneren in tegenstelling tot wat empirisch is. Het wordt gebruikt om aan te geven dat iets gebaseerd is op veronderstellingen, reach of hypothesen, eerder dan op waarneming of aantoonbaar bewijs. In de taal kan speculatieve betekenis neutraal zijn, maar kan zij in sommige contexten aanduiden dat een argument of methode twijfel oproept of richting conjectuur wijst.

De term is afgeleid van het Latijnse speculativus, via het Franse speculatif. In het Nederlands wordt zij verbogen als speculatieve, bijvoorbeeld vóór een zelfstandig naamwoord (een speculatieve theorie) of predikaat (de speculatieve aard van zijn redenering). Vaak komt zij voor in academische en intellectuele contexten, zoals filosofie, theologie en literatuurkritiek, maar ook in het bredere taalgebruik wanneer men onderscheid wil maken tussen wat gezien, gemeten of bewezen is en wat verondersteld of mogelijk wordt geacht.

Speculatieve concepten worden in tegenstelling tot empirische of praktische benaderingen geplaatst. In de filosofie verwijst speculatieve redenering naar ideeën over wat mogelijk, aannemelijk of wenselijk is, los van concrete waarneming. In de literatuur en media wordt de term ook toegepast op genres als speculative fiction, waarin verbeelding en hypothetische werelden centraal staan. Het gebruik van speculatieve kan variëren van neutraal tot kritisch, afhankelijk van de mate waarin veronderstellingen expliciet worden gemaakt.

Zie ook: speculative fiction, speculative philosophy, empirisch, theoretisch.