Sociaaldemocratie

Sociaaldemocratie is een politieke ideologie en een bestuursfilosofie die democratische waarden combineert met een sociaal rechtvaardige, inclusieve economie. Zij streeft naar een invloedrijke rol van de staat in het reguleren van markten, het leveren van universele publieke diensten en een uitgebreide verzorgingsstaat, terwijl politieke pluralisme en parlementaire democratie centraal staan. In de praktijk betekent dit een gemengd economisch model met marktmechanismen, maar met sterke sociale vangnetten, progressieve belastingen en actief arbeidsmarktbeleid.

Historisch gezien ontwikkelde sociaaldemocratie zich in de 19e en 20e eeuw als reformistische variant van socialisme, die revolutionaire verandering verwierp ten gunste van geleidelijke hervormingen binnen democratische kaders. Na de Tweede Wereldoorlog leidde dit denken tot de opbouw van verzorgingsstaten in veel West-Europese landen en tot brede maatschappelijke consensus over werkgelegenheid, sociale zekerheid en gelijke kansen. Partijen die zichzelf sociaaldemocratisch noemen, zoals de SPD, de Britse Labour Party en diverse Scandinavische partijen, benadrukten samenwerking met vakbonden en werkgevers, regelgeving en sociale investeringen als middel om economische stabiliteit en sociale cohesie te bevorderen.

Belangrijke beleidsinstrumenten zijn onder meer publiek bekostigde gezondheidszorg en onderwijs, universele sociale zekerheid, arbeidsrechten en collectieve arbeidsovereenkomsten, en een progressieve belastingpolitiek. In recente decennia heeft de sociaaldemocratie zich aangepast aan globalisering en inkomensverschillen, met varianten als de derde weg en nadruk op duurzame groei en milieubeleid.

Kritieken komen zowel uit rechts (belastingdruk, economische inefficiëntie) als uit links (onvoldoende transformatie, te behoudend). Globaal blijft sociaaldemocratie een dominante stroming in Europese politiek, met invloed op beleid en publieke opinie.