Schijnzelfstandigheid

Schijnzelfstandigheid is een begrip uit de Nederlandse arbeids- en belastingwetgeving dat verwijst naar een situatie waarin iemand formeel als zelfstandige werkt, maar in de praktijk onder gezag en economische afhankelijkheid staat van één opdrachtgever. De arbeid lijkt daarbij op een arbeidsovereenkomst: de opdrachtgever bepaalt wat er moet gebeuren, wanneer en hoe, terwijl de opdrachtnemer zelf opdrachtsgericht en met eigen middelen werkt.

Herkenbare kenmerken zijn onder meer: werk voor één opdrachtgever zonder echte diversificatie van opdrachten; gebrek aan mogelijkheid tot echte vervanging door een andere zelfstandige; integratie van de werkzaamheden in de bedrijfsvoering van de opdrachtgever; het gebruik van eigen middelen en facturering in plaats van loonbetalingen; en weinig tot geen risico’s of winstkansen voor de opdrachtnemer.

Juridsche en fiscale implicaties spelen een centrale rol. Bij schijnzelfstandigheid kan de Belastingdienst de relatie als een arbeidsrelatie beschouwen en werkgeverbelastingen, premies en sociale verzekeringen opleggen. De opdrachtgever kan achteraf bijdragen en boetes verschuldigd zijn, terwijl de juiste arbeidsrechten vaak pas achteraf of via juridische stappen komen vast te staan. Policymakers proberen misbruik tegen te gaan door richtlijnen en toetsingskaders voor arbeidsrelaties te bieden, zodat interpretaties van zelfstandigheid aansluit bij de feitelijke arbeidsverhouding.

Het onderwerp is actueel in de discussie over flexibiliteit op de arbeidsmarkt, de positie van freelancers en de mate van sociale bescherming, met aandacht voor zowel werkgevers als werknemers.