Rechtsmatigheid

Rechtsmatigheid is een Nederlands begrip dat verwijst naar de legaliteit of rechtmatigheid van handelingen van overheidsinstanties. Het vormt een centraal toetsingscriterium in het bestuursrecht en wordt gehanteerd bij de beoordeling of besluiten, regels en andere overheidsoptredens stroken met de geldende wet- en regelgeving en de daarvoor voorgeschreven procedures. Rechtsmatigheid omvat zowel formele rechtmatigheid (bevoegdheid om te handelen, volgens delegatie en procedureregels) als materiële rechtmatigheid (correcte toepassing en interpretatie van de inhoudelijke wetgeving). Ook waarborgt het de procedurele zekerheden, zoals motivering, mogelijkheden tot bezwaar of beroep, en een juiste bekendmaking van het besluit.

In de praktijk toetsen rechtbanken en bestuursinstanties regelmatig de rechtsmatigheid bij de toetsing van besluiten. Een besluit kan rechtsmatig ongeldig zijn wanneer er geen wettelijke basis voor het handelen aanwezig is, de bevoegdheid ten onrechte is misbruikt of beperkt, het besluit niet afdoende is gemotiveerd, of procedurele regels niet zijn nageleefd. Remedies bestaan doorgaans uit bezwaar en beroep, en bij noodzakelijkheid kan ook rechtsgang bij de rechter worden aangewend, bijvoorbeeld bij de Raad van State of andere civiele rechtbanken. Rechtsmatigheid staat naast andere beoordelingsdimensies zoals doelmatigheid (efficiëntie) en proportionaliteit, maar blijft primair gericht op de naleving van de wet en de rechtsstaat.

Achtergrond: het concept weerspiegelt de Nederlandse grondwettelijke regel dat overheidsmacht binnen wettelijke grenzen moet worden uitgeoefend.