Pozatekstowe

Pozatekstowe to termin używany w krytyce literackiej i naukach o komunikacji do opisania zjawisk leżących poza treścią samego utworu, które wpływają na jego odbiór i interpretację. W praktyce odnosi się do szerokiego zakresu czynników kontekstowych, technologicznych i społecznych, które otaczają tekst i kształtują sposób, w jaki jest on postrzegany.

Przykłady pozatekstowych wpływów obejmują meta dane i interfejsy platform cyfrowych, algorytmy rekomendacyjne, działania marketingowe oraz sposób dystrybucji i promocji. Istotne są także recenzje, dyskusje publiczne, kontekst kulturowy, wydarzenia medialne oraz towarzyszące publikacji narracje i praktyki odbiorcze. W cyfrowym środowisku czynniki pozatekstowe często przenikają zewnętrznie w interakcje z tekstem poprzez rekomendacje, hashtagowanie, tytuły i miniaturek.

Pozatekstowe różnią się od paratekstu, który obejmuje elementy dotyczące samej publikacji, takie jak okładka, przedmowa, przypisy czy wstęp. Pozatekstowe odnoszą się do czynników zewnętrznych, często niezamieszczonych w bezpośrednim dokumencie, ale istniejących w szerokim ekosystemie recepcji. Ta kategoria bywa krytykowana za rozmycie granic między tekstem a kontekstem i za brak ścisłej standaryzacji.

Zastosowania terminu obejmują badania nad recepcją, projektowanie strategii komunikacyjnych oraz analizę wpływu platform medialnych na interpretację dzieła. Zobacz również paratekst, ekstratekst i kontekst kulturowy.