Overexploitatie

Overexploitatie is het onhoudbaar uitputten van natuurlijke hulpbronnen door exploitatie die sneller verloopt dan de natuurlijke regeneratie of hernieuwbaarheid. Dit fenomeen treft met name hernieuwbare bronnen zoals visbestanden, bossen en aquifers, maar kan ook bij niet-hernieuwbare hulpbronnen voorkomen wanneer de winning op lange termijn de voorraad ondermijnt.

Oorzaken zijn onder meer hoge marktvraag, subsidies die overmatige exploitatie stimuleren, zwakke eigendomsrechten en open toegang, slechte afstemming tussen beleid en markt, illegale activiteiten en gebrek aan effectieve monitoring en handhaving. De gevolgen zijn onder meer achteruitgang van biodiversiteit en ecosysteemdiensten, afname van voedselzekerheid en economische schaarste, maatschappelijke conflicten en in sommige gevallen klimaatgerelateerde effecten door verlies van koolstofopslag in bos en bodem.

Voorbeelden zijn onder meer de ineenstorting van kabeljauwpopulaties in noordwestelijke visserijflevolten en de droogval van de Aral Zee door grootschalige wateronttrekking voor irrigatie. Beleid en beheer dat gericht is op duurzaamheid kan bestaan uit quotas en rights-based visserij, mariene beschermde gebieden, duurzaam bosbeheer, hervorming van subsidiemaatregelen die aanzetten tot overexploitatie, en verbeterde monitoring, transparante heffing en handhaving. Ook integrale en ecosysteemgebaseerde benaderingen, betrokkenheid van lokale gemeenschappen en financiële prikkels voor behoud van ecosystemen dragen bij aan het voorkomen van overexploitatie. Zie ook: duurzaam beheer van hulpbronnen.