Ontwikkelingsniveau

Ontwikkelingsniveau is een begrip uit de psychologie, pedagogiek en sociale wetenschappen dat verwijst naar het huidige niveau van ontwikkeling van een persoon of groep op cognitief, motorisch, taal- en sociaal-emotioneel gebied, in verhouding tot leeftijdsverwachtingen of ontwikkelingsnormen. Het geeft aan welke vaardigheden iemand op een bepaald moment beheerst en welke ondersteuning of uitdaging passend kan zijn.

In de kind- en jeugdzorg en in het onderwijs wordt het ontwikkelingsniveau vaak vastgesteld met observaties en gestandaardiseerde screenings of toetsen. Op basis daarvan kunnen leerdoelen, taken en ondersteuning worden aangepast aan wat het kind aankan, oftewel differentiatie in onderwijs. Het begrip sluit aan bij het idee van de zone van naaste ontwikkeling, waarin begeleiding zodanig wordt aangeboden dat het kind net iets boven zijn huidige niveau werkt.

Het interpreteren van ontwikkelingsniveau vereist aandacht voor variatie tussen individuen, culturele en taalachtergronden, gezondheid en opvoedingsomstandigheden. Een ontwikkelingsniveau geeft een momentopname weer en is geen vast potentieel; ontwikkelingen kunnen veranderen met tijd, training en omgeving. Onjuiste labeling kan leiden tot stigmatisering of te vroeg nemen van beslissingen over onderwijs, zorg of ondersteuning.

In bredere context kan ook gesproken worden over het ontwikkelingsniveau van een samenleving of regio, bijvoorbeeld bij beleid en planning. Dan gaat het om indicatoren van economische en sociale ontwikkeling zoals onderwijsdeelname, gezondheidszorg en arbeidsparticipatie, die samen een beeld geven van de maatschappelijke ontwikkelingsfase.

Zie ook: ontwikkeling, ontwikkelingspsychologie, differentiatie in onderwijs, screenings en toetsen.