Onderprikkeld

Onderprikkeld is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar een staat van onvoldoende sensorische of cognitieve stimulatie. Iemand die onderprikkeld is, ervaart weinig prikkels uit de omgeving en heeft een laag activatieniveau of arousal. De term wordt veel gebruikt in gesprekken over welzijn, onderwijs en werk, maar is geen formele klinische diagnose.

Hoewel het geen klinische diagnose is, wordt onderprikkeling in verschillende contexten besproken: bij kinderen die in een saaie leeromgeving verkeren, bij volwassenen in eentonige banen, bij personen die sociaal geïsoleerd zijn, of bij personen met slaaptekort of verminderde alertheid. Sommige bronnen wijzen er ook op dat mensen met bepaalde neurologische of psychiatrische aandoeningen, zoals ADHD, gevoelig kunnen zijn voor onderprikkeling en vervolgens op zoek gaan naar extra stimulatie.

Belangrijke oorzaken zijn onder meer een gebrek aan variatie in taken, routinematige of weinig uitdagende activiteiten, gebrek aan sociale interactie, en vermoeidheid. De mate waarin iemand onderprikkeld is, kan variëren van lichte desinteresse tot duidelijke apathie of lusteloosheid.

Langdurige onderprikkeling kan leiden tot verminderde aandacht, lagere productiviteit, stemmingsklachten en uitstelgedrag. Aan de andere kant kan iemand ook stimuli zoeken in risicovol of onhandig gedrag. Om onderprikkeling tegen te gaan, wordt aanbevolen om de omgeving te variëren met gematigde prikkels, korte afwisseling van taken, regelmatige pauzes, beweging en sociale interactie, en om slaapkwaliteit te verbeteren.

Onderprikkeling staat in contrast met overstimulatie (overprikkeling). Het begrip verschijnt vooral in discussies over sensorische behoeften, arousal en welzijn, en wordt ook toegepast in onderwijs-, zorg- en arbeidscontexten.