Nietempirisch

Nietempirisch is een term uit het Nederlands die wordt gebruikt om kennis, methoden of benaderingen aan te duiden die geen beroep doen op empirische waarneming of ervaring. Het tegenovergestelde is empirisch, wat verwijst naar kennis die is verkregen via zintuiglijke waarneming, experimenten en data. De term wordt zowel in de filosofie als in wetenschappelijke en onderwijscontexten gebruikt, afhankelijk van de aard van de methode of het onderwerp.

In de filosofie verwijst nietempirische kennis vaak naar a priori kennis: wiskundige en logische waarheden en andere conceptuele uitspraken die volgens traditionele rationalistische opvattingen onafhankelijk kunnen gelden van specifieke ervaringen. Voorbeelden zijn basiswetten van logica, definities en deductieve redenering. Daarnaast kan niet-empirisch ook verwijzen naar theoretisch of conceptueel werk dat geen directe data-verzameling omvat.

In onderzoekspraktijk kan niet-empirisch onderzoek verwijzen naar theorie- of literatuuronderzoek, modellering, normatieve analyse of evaluaties die berusten op conceptuele of secondaire bronnen in plaats van nieuwe empirische data. Tegelijk kan niet-empirisch werk de grondslag vormen voor hypothesen en modellen die later empirisch worden getoetst.

Kritiek op niet-empirische benaderingen richt zich vaak op het gebrek aan toetsbaarheid en repliceerbaarheid, en op de vraag of ze generaliseerbare kennis opleveren. In veel disciplines wordt daarom gekozen voor een mix van niet-empirische en empirische methoden. Zie ook: a priori, rationalisme, empirisme, logica, theoretisch onderzoek.