Nietdoelbewust

Nietdoelbewust is een Nederlands begrip dat aangeeft dat handelen geen duidelijk doel of plan heeft. Het woord is samengesteld uit niet en doelbewust (doelgericht, met opzet). In het dagelijks taalgebruik betekent het meestal dat iemand handelt zonder een specifiek doel voor ogen.

Het begrip komt vooral voor in discussies over gedrag, ethiek en psychologie, en kan ook voorkomen in juridische of organisatorische contexten. Niet doelbewust handelen kan leiden tot onbedoelde of onverwachte uitkomsten, omdat er geen expliciet streefdoel achter de handeling zat of zat de motivatie niet op het doel gericht.

Verschil met verwante termen: doelbewust handelen verwijst naar handelen met opzet en een duidelijk doel; onbewust handelen omschrijft handelen zonder bewuste intentie of kennis. Niet doelbewust ligt in de praktijk vaak tussen deze twee uitersten: er is geen duidelijk doel achter de handeling, maar de handeling kan wel als verantwoording of gevolg worden besproken zonder opzet.

Voorbeelden verschijnen vooral in discussies over gedrag en beleid. Een niet doelbewuste handeling kan bijvoorbeeld leiden tot ongewenste bijwerkingen of onbedoelde resultaten, zonder dat daar een opzettelijk doel achter zat. In beleids- en rechtscontext kan de term helpen bij het onderscheiden van verantwoordelijkheid die voortvloeit uit intentie versus ongewenste consequenties. Let wel: niet doelbewust is geen formele juridische term met vaste betekenis en vraagt altijd om context.