Lidwoordconstructie

Lidwoordconstructie is de wijze waarop Nederlandse noun phrases worden gevormd met determiners, oftewel lidwoorden. Een lidwoord is een woord dat voor een zelfstandig naamwoord staat en de referentie bepaalt. In het Nederlands is de belangrijkste determinering: definite determiners (de en het), indefinite determiners (een), en zero article (geen lidwoord). Daarnaast kunnen demonstratieve, bezits- en numeral determiners de constructie verder specificeren, bijvoorbeeld deze auto, mijn huis, twee auto's. De combinatie met bijvoeglijke naamwoorden en andere modificeerders maakt de lidwoordconstructie complexer.

De kernstructuur van een lidwoordconstructie bestaat uit een kopwoord (het zelfstandig naamwoord) die voorafgegaan wordt door een determiner en desgewenst aangevuld met determiners zoals demonstratieven of bezitswoorden en met bijvoeglijke naamwoorden. De keuze tussen de en het hangt af van het geslacht en getal van het zelfstandig naamwoord: de-woorden gebruiken de/ze als definite determiner voor zowel enkelvoud met common gender als voor alle meervouden; het-woorden gebruiken het voor neuter enkelvoud. Indefiete referentie wordt meestal aangegeven met een of in sommige gevallen zonder lidwoord (zero article), afhankelijk van context en grammaticale functie.

Bijvoeglijke naamwoorden in lidwoordconstructies ondergaan rijtijden van verbuiging: na een bepaald lidwoord of determiners die als zwakke determinators fungeren, krijgen bijvoeglijke naamwoorden doorgaans een -e-uitgang (de grote auto, het moderne huis). Na een onbepaalde determiners of bij bare nouns hebben bijvoeglijke naamwoorden vaak de sterke vorm (bijv. groot huis, mooie auto in bepaalde contexten). Numerale en andere determiners kunnen tussen het determiner en het hoofdnaamwoord voorkomen, bijvoorbeeld twee grote huizen of mijn oude auto.

Lidwoordconstructie varieert naar dialect en stijl; in formeel taalgebruik kan men neigingen tot uitgesproken bepaalde lidwoordverhoudingen waarnemen, maar over het algemeen volgt Nederlands consistente regels voor determineren en adjectieven within noun phrases.