Leertheorie

Leertheorie is een verzamelnaam voor theoretische kaders die proberen uit te leggen hoe leren plaatsvindt, welke mentale processen en sociale interacties daarbij betrokken zijn en hoe leeractiviteiten het beste vorm kunnen krijgen. Ze dienen als basis voor onderwijsontwerp, didactiek en evaluatie.

Behaivoristische leertheorieën beschouwen leren als een verandering in gedrag die het gevolg is van associaties en bekrachtiging. Klassieke conditionering koppelt stimuli aan responsen; operante conditionering legt nadruk op beloningen en straffen om leer-gedrag te sturen. In onderwijs vertaalt dit zich in expliciete instructie, herhaling, drills en gerichte feedback.

Cognitieve leertheorieën richten zich op interne cognitieve processen zoals aandacht, geheugen en probleemoplossing. Ze zien leren als informatieverwerking waarbij nieuwe kennis wordt geïntegreerd in bestaande schema's. Belangrijke invalshoeken zijn het geheugenmodel van Atkinson en Shiffrin en de ontwikkeling van cognitieve schema's volgens Piaget.

Constructivistische benaderingen benadrukken dat leerlingen actief betekenis construeren in interactie met de omgeving. Wederzijdse interactie, context en prior-kennis spelen een rol; scaffolding (ondersteuning) en leren in zones van nabijheid (zone van proximal development) zijn centrale begrippen.

Sociaal-constructivistische en netwerktheorieën benadrukken dat leren plaatsvindt in sociale en digitale netwerken, waarbij kennis gedistribueerd is en leren gebeurt door samenwerking en deelname aan gemeenschappen.

Hedendaagse ontwikkelingen integreren elementen uit meerdere stromingen. Belangrijke thema’s zijn zelfgestuurd leren, motivatie en regulatie van leren, met toepassingen in adaptief onderwijs, e-learning en learning analytics.

Kritisch gezien is geen enkel model universeel toepasbaar; context, doel en leerinhoud bepalen welke theorie het meest bruikbaar is.