Kleideeltjes

Kleideeltjes, ook wel klei-deeltjes genoemd, zijn extreem kleine minerale deeltjes die hoofdzakelijk bestaan uit kleimineralen en voorkomen in bodems, sedimenten en keramische materialen. In de bodemwetenschap worden kleideeltjes doorgaans gedefinieerd als de fractie kleiner dan 4 micrometer, met sommige methoden die de grens op 2 micrometer plaatsen.

Kleimineralen hebben vaak een lamellaire structuur en bestaan in twee hoofdtypen: 1:1 klays (zoals kaoliet) en 2:1 klays (zoals illiet en smectiet, waaronder montmorilloniet). Deeltjes zijn plat en hebben een hoge specifieke oppervlakte. Ze dragen meestal een negatieve lading door substitutie van elementen in het kristalrooster, wat resulteert in een hoge cationuitwisselingscapaciteit (CEC). Door deze eigenschappen kunnen kleideeltjes water en voedingsstoffen sterk vasthouden, terwijl ze ook chemische contaminanten kunnen adsorberen.

Kleideeltjes ontstaan door verwering van silicate mineralen zoals veldspaat en mica, en komen voor in de meest bodems en sedimentlagen. Ze spelen een cruciale rol in waterretentie, porositeit en het mechanisch gedrag van klei-rijke bodems; sommige kleimineralen kunnen sterk uitzetten bij contact met water (swelling), wat invloed heeft op constructies en irrigatie.

Toepassingen en belang: kleideeltjes zijn essentieel in keramiek en baksteenproductie, dragen bij aan de stabiliteit van bouwmaterialen en worden gebruikt in boorvloeistoffen en afvalbeheer. In milieu- en bodemkunde bepaalt hun aanwezigheid de verdeling van water, nutriënten en verontreinigingen.

Analyses: identificatie van kleideeltjes gebeurt vaak met X-ray diffractie (XRD), terwijl CEC, morfologie en grootteverdeling worden bepaald met diverse laboratoriumtechnieken en microscopie.