Karakterisatie

Karakterisatie is het proces waarbij een fictief personage betekenis, persoonlijkheid en motivaties krijgt toegewezen in een verhaal, film, toneelstuk of spel. Het omvat zowel zichtbare trekken als innerlijk leven en helpt lezers of kijkers te begrijpen waarom personages handelen zoals ze doen.

Er zijn twee hoofdvormen: directe en indirecte karakterisering. Directe karakterisering geeft expliciete kenmerken: bijvoorbeeld "hij is koppig" of "zij is empathisch". Indirecte karakterisering gebeurt via wat het personage zegt en doet, hoe anderen op hem of haar reageren, en door innerlijke gedachten en voorkeuren.

Bij indirecte karakterisering onderscheiden we gedrag (handelingen en keuzes), dialoog (spraak en woordkeuze), uiterlijk en reacties van andere personages. Show, don't tell is een veelgebruikt principe: de lezer leert de karaktereigenschappen kennen via gedrag en interacties in plaats van expliciete beschrijvingen.

Karakterisering vervult functies zoals het mogelijk maken van geloofwaardige interacties, het drijven van de plot en het verweven van thema’s. Een personage kan dynamisch zijn (door ontwikkeling of verandering tijdens het verhaal) of statisch (zonder wezenlijke verandering). Daarnaast bestaan er afgeronde personages met meerdere lagen en eendimensionale (plat) personages.

In verschillende media kan karakterisering verschillen: in romans kan uitgebreid psychologisch detail worden gegeven; in films en toneel wordt karakterisering vooral getoond via handeling, dialogen en uiterlijk. Culturele context en genre beïnvloeden hoe karakterisering wordt toegepast.