Handhavingsmiddelen

Handhavingsmiddelen zijn de instrumenten die overheden in de Netherlands inzetten om naleving van wetten en regelingen te bevorderen en overtredingen te corrigeren. Ze worden gebruikt door uiteenlopende overheden, zoals gemeenten, provincies en het Rijk, en zijn bedoeld om publieke belangen zoals veiligheid, gezondheid en milieu te beschermen. De middelen verschillen in zwaarte en in directe impact op het gedrag van de betrokkene.

De juridische basis ligt vooral in de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en in sectorale regelgeving. De Awb geeft regels voor de procedure en de werking van handhavingsmiddelen, terwijl specifieke wetten aanvullende of afwijkende instrumenten kunnen voorschrijven voor bijvoorbeeld bouwen, milieu of gezondheidszorg. De handhavingsmiddelen richten zich zowel op het voorkomen van overtredingen als op het terugdraaien van ongewenst gedrag.

Veelvoorkomende handhavingsmiddelen zijn preventief en educatief van aard, zoals waarschuwingen, informatieverstrekking, aanwijzingen en het geven van geboden of verboden. Bij ernstigere of recalcitrante overtredingen kunnen sancties worden opgelegd, zoals een bestuurlijke boete (administratieve boete) en een last onder dwangsom (een dwangsom die betaald moet worden als men niet tijdig voldoet). Ook kunnen besluiten worden genomen om de handhaving te intensiveren, bijvoorbeeld door het opleggen van een gebod of verbod, het schorsen of intrekken van een vergunning, of het sluiten van een bedrijf. In sommige situaties kunnen ook publiciteitsmaatregelen of overige bestuurlijke sancties beperkt of bewaarheid worden.

Handhavingsmiddelen dienen zorgvuldig te worden toegepast met oog voor rechtsbescherming en proportionaliteit. Ze vormen samen met toezicht en handhaving een systeem om naleving te waarborgen en publieke belangen te beschermen.