Gezagsverhouding

Gezagsverhouding is een juridisch en organisatorisch begrip dat de relatie beschrijft tussen een persoon die gezag uitoefent en iemand die daaraan ondergeschikt is. In een gezagsverhouding kan de gezagsdrager instructies geven over taken, werktijden, werkwijze en wijze van uitvoering, en de ondergeschikte is verplicht deze aanwijzingen op te volgen en verantwoording af te leggen over het uitgevoerde werk.

Voorbeelden van gezagsverhoudingen zijn de relatie tussen werkgever en werknemer, een leraar en leerling, of een verzorger en de personen die zij begeleiden. Ook in zorg- en onderwijsinstellingen bestaan gezagsverhoudingen, zoals tussen teamleider en medewerker, of tussen pedagogen en bewoners of leerlingen. De precieze invulling kan per context verschillen, maar de kern ligt in de feitelijke macht en verantwoordelijkheid die de gezagsdrager heeft over de ondergeschikte.

Onder juridisch perspectief kan het bestaan van een gezagsverhouding bepalend zijn voor de kwalificatie van een arbeidsrelatie (dienstverband versus opdracht) en voor de mate van aansprakelijkheid en zorgplichten. Een duidelijke gezagsverhouding kan ook invloed hebben op toezicht, disciplinaire maatregelen en de manier waarop verantwoording wordt afgelegd.

Kort gezegd definieert gezagsverhouding de hiërarchische band tussen twee partijen waarin de ene partij richting geeft en de andere partij hieraan gebonden is. De exacte betekenissen en gevolgen hangen af van de context, het toepasselijke recht en de verhoudingen binnen een organisatie.