Expliciteit

Expliciteit is de eigenschap van iets dat helder en ondubbelzinnig wordt uitgedrukt of vastgesteld. Het gaat om wat expliciet wordt gezegd, vastgelegd of gedaan, in tegenstelling tot wat impliciet blijkt uit context of aannames. Expliciteit is daarmee een maat voor duidelijkheid en transparantie in communicatie, regels en informatie.

In de taalwetenschap onderscheidt expliciet taalgebruik zich van implicatuur: expliciet taalgebruik geeft directe, letterlijk te nemen informatie, terwijl implicatuur verwijst naar bedoelde betekenissen die uit de context of regels voortvloeien. Het onderscheid is bekend uit de theorie van implicatuur en explicature (Grice).

In wet- en regelgeving is expliciete toestemming vaak vereist. De AVG stelt dat voor verwerking van gevoelige persoonsgegevens toestemming expliciet en specifiek moet zijn. Ook bij cookies en tracking kan expliciet gebruik van toestemming vereist zijn, afhankelijk van de context en jurisdictie.

In onderwijs en psychologie verwijst expliciete instructie naar onderwijspraktijken waarbij doelstellingen, stappen en redeneringen duidelijk en systematisch worden aangereikt. Dit bevordert begrip, retentie en transfer van kennis en vaardigheden.

Etymologisch komt expliciteit uit het Latijn explicitus, via het Frans explicite, van explicare ‘uitleggen, uitpakken’. In moderne toepassingen blijft expliciteit een sleutelbegrip voor betrouwbaarheid, verantwoording en gebruikerservaring: hoe explicieter, hoe minder ruimte voor misinterpretatie.