Betekenisverschil

Betekenisverschil is het verschil in betekenis tussen woorden, uitdrukkingen of andere taaleenheden. In de taalkunde gaat het om hoe twee of meer vormen toch verschillende betekenissen of nuances kunnen hebben, of hoe één vorm meerdere betekenissen kan dragen (polysemie of homonymie). Het begrip is relevant voor semantiek, lexicalisering, vertaling en taalverwerving.

De belangrijkste oorzaken van betekenisverschil liggen in denotatie en connotatie, context en gebruiksregister. Denotatie verwijst naar de objectieve betekenis van een woord, connotatie naar de bijbedoelingen, gevoelens of maatschappelijke associaties die het oproept. Hetzelfde woord kan in verschillende contexten verschillende functionele betekenissen hebben en zo van betekenis veranderen of verschuiven. Daarnaast spelen grammaticale categorie en syntactische omgeving een rol: werkwoordsvormen, bijvoeglijke woorden en zinsverband kunnen betekenissen in nuance beïnvloeden.

Betekenisverschillen ontstaan ook door historische verandering: semantische verschuivingen veranderen wat een woord officieel betekent, soms door technologische vooruitgang, sociale veranderingen of leenwoorden. Voor taalgebruikers is het herkennen van deze verschillen cruciaal voor begrip en correcte vertaling.

Voorbeelden kunnen helpen: het Nederlandse woord bank heeft twee begripssenses: bank als zitmeubel en bank als financiële instelling. Ook woorden zoals licht kunnen zowel "niet zwaar" als "verlichte toestand" betekenen, afhankelijk van de context.

Zie ook: semantiek, polysemie, homonymie, synonymie.